MENU
Zaniedbana synagoga w Dzierżoniowie.

Dodał: anna nosol° - Data: 2010-03-19 15:26:17 - Odsłon: 2163
02 marca 2008


Usytuowana w dolnej części ul. Krasickiego synagoga została zaprojektowana i wzniesiona przez Ewalda Böttgera w roku 1875. Oddanie budynku i pierwsze nabożeństwo nastąpiło 8 czerwca 1875 roku. Teren pod budowę społeczność miejska sprzedała gminie żydowskiej „w sposób bardzo liberalny” czy też, jak byśmy to określili dzisiaj „tolerancyjny” za „umiarkowaną” cenę (cytat za „Der Wanderer aus dem Eulengebirge”, nr 47, 11.06.1875). Koszt budowy, szacowany na około 10 – 11 tysięcy talarów, poniosła gmina. Na parterze mieściło się mieszkanie rabina, sala zebrań gminy i szkółka religijna. Piętro wyżej umieszczona została właściwa sala modlitwy, a najwyższą kondygnację stanowił babiniec, obiegający salę modlitwy w formie galerii z trzech stron. Oświetlenie zapewniał centralnie umieszczony 32-ramienny żyrandol, podarowany przez właściciela majątku rycerskiego Josephy z Wiśnicza i Bielan Wrocławskich, oraz dwa trójramienne świeczniki umieszczone po obu stronach ołtarza (dar kobiet żydowskich). „Główny ołtarz” (czyli jak możemy przypuszczać Aron ha-kodesz, szafa ołtarzowa przeznaczona do przechowywania zwojów Tory) wykonany był przez fabrykanta mebli Herdena, utrzymany był, podobnie jak pozostałe drewniane elementy wnętrza, w stylu mauretańskim. Pojawia się tu typowa dla zasymilowanych Żydów niemieckich swoista dwoistość stylów, polegająca na łączeniu stylu orientalnego symbolizującego pochodzenie z Palestyny z jednym z właściwych dla Niemiec stylów, wynikających z „wielowiekowej” asymilacji w tym kraju.
Nie zachowały się niestety żadne rysunki czy zdjęcia obrazujące wnętrze dzierżoniowskiej synagogi z tamtego okresu. Można jednak z dużym prawdopodobieństwem zrekonstruować je na podstawie ogólnych założeń, według których budowane były i wyposażane takie obiekty. W zachowanej do dzisiaj niszy na wschodniej (skierowanej ku Jerozolimie) ścianie obiektu umieszczona była szafa ołtarzowa (Aron ha-kodesz). Zachowały się powojenne zdjęcia z widocznym nad sklepieniem niszy hebrajskim napisem głoszącym (w wolnym tłumaczeniu): „Nasz królu i ojcze, otwórz dla naszej modlitwy bramy nieba”.

Była używana do 1937 r., kiedy to władze hitlerowskie zabroniły jej użytkowania. Po wojnie lokalna społeczność żydowska używała obiekt aż do 1980 r. Od tego czasu stoi opuszczony, a jego stan się pogarsza z roku na rok. Film z okazji 140-lecia synagogi artykule Uzupełnienie: Już w 1811 r. istniała w mieście synagoga w zsekularyzowanym budynku zakonu maltańskiego[1.1]. Wzmiankowana jest ona jeszcze w 1825 i 1840 r. jako stara synagoga, służąca odłamowi konserwatywnemu gminy dzierżoniowskiej[1.2]. W tym samym czasie funkcjonowała też inna sala modlitewna (Bethsaal), zlokalizowana w domu stolarza Klinkhardta przy ul. Wrocławskiej (Breslauerstraße 162). W czasie rozłamu gminy była ona nazywana nową synagogą i służyła odłamowi liberalnemu. Utworzona została przez Matthiasa Isaaka Cohna, który wyposażył ją także w sprzęty liturgiczne i – co najcenniejsze – zwój Tory. Tam też zlokalizowane było mieszkanie rabina[1.3]. Jeszcze w 1873 r. wspomina się o domu modlitwy (Bethaus), mieszczącym się w domu Klinkhardta przy ul. Wrocławskiej[1.4], ale widocznie nie wystarczał on już wzmocnionej gminie.

W 1874 r. podjęto decyzję o budowie nowej synagogi. Budowę wspierali szczególnie: żydowski radny Heymann Cohn oraz kupcy Lipmann Brann i Meyer Wartenberg[1.5]. Prace zlecono mistrzowi murarskiemu Ewaldowi Böttgerowi, znanemu z szeregu realizacji w Dzierżoniowie. W wyposażaniu świątyni pomogły kobiety, które ufundowały świeczniki umieszczone po obu stronach arki przymierza oraz właściciel majątku Josephy, który sfinansował kupno trzydziestodwuramiennego żyrandola[1.6]. W wigilię Zielonych Świąt 8 czerwca 1875 r. odbyło się uroczyste poświęcenie synagogi[1.7]. Budynek synagogi zachował się do dzisiaj. Jest to budynek murowany z cegły, wzniesiony na planie prostokąta, trójkondygnacyjny, częściowo podpiwniczony.

W 1937 r. dzierżoniowska synagoga została sprzedana w drodze licytacji Konradowi Springerowi – miejscowemu ogrodnikowi, który został też właścicielem cmentarza żydowskiego. W czerwcu 1945 r. Springer przekazał obiekt Wojewódzkiemu Komitetowi Żydów Polskich w Dzierżoniowie i od tej pory służył on społeczności Żydów polskich.

W latach 1968–1980 nabożeństwa odbywały się w niej nieregularnie, a od 1980 r. synagogę zamknięto. Na początku lat 80-tych XX w. z inicjatywy dzierżoniowskich Żydów oraz członków Towarzystwa Miłośników Dzierżoniowa, pod patronatem Rady Miejskiej w Dzierżoniowie, zrodził się pomysł adaptacji obiektu na Muzeum Ziemi Dzierżoniowskiej. Remont kapitalny synagogi rozpoczęto w latach 1986–1990, przystosowując obiekt do celów muzealnych. Prace remontowe zostały jednak przerwane. Pod koniec lat 90-tych XX w. synagoga stała się własnością Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu. Z powodu zaprzestania poważniejszych prac remontowo-zabezpieczających stan obiektu ulegał systematycznemu pogorszeniu. W styczniu 2007 r. nowym właścicielem obiektu została Fundacja Beiteinu Chaj – 2004, której założycielem i prezesem jest Rafael Blau – Żyd mieszkający niegdyś w Dzierżoniowie. Na budynku została wtedy umieszczona tablica informująca o obecnym właścicielu obiektu. Po przeprowadzeniu gruntownego remontu Fundacja zamierza uruchomić w synagodze centrum integracyjno–kulturalne, gdzie będzie się spotykać młodzież polska, niemiecka i żydowska[1.8]. Fundacja Beiteinu Chaj planuje zorganizować w dzierżoniowskiej synagodze stałą wystawę poświęconą żydowskiemu życiu w Dzierżoniowie.

Synagoga dzierżoniowska 07.03.1994 r. została wpisana do krajowego rejestru zabytków nieruchomych pod numerem A/4106/1399/WŁ.
pobrane z /SyG/

  • /foto/6069/6069998m.jpg
    1875 - 1936
  • /foto/5228/5228819m.jpg
    1900 - 1910
  • /foto/377/377047m.jpg
    1911
  • /foto/6152/6152912m.jpg
    1915
  • /foto/7732/7732749m.jpg
    1925 - 1930
  • /foto/68/68276m.jpg
    1945 - 1950
  • /foto/262/262336m.jpg
    2004
  • /foto/122/122141m.jpg
    2006
  • /foto/174/174369m.jpg
    2007
  • /foto/262/262338m.jpg
    2009
  • /foto/287/287523m.jpg
    2009
  • /foto/4764/4764156m.jpg
    2009
  • /foto/3895/3895924m.jpg
    2010
  • /foto/384/384210m.jpg
    2011
  • /foto/384/384212m.jpg
    2011
  • /foto/384/384213m.jpg
    2011
  • /foto/3905/3905710m.jpg
    2011
  • /foto/3905/3905711m.jpg
    2011
  • /foto/5210/5210998m.jpg
    2014
  • /foto/4933/4933438m.jpg
    2014
  • /foto/4936/4936148m.jpg
    2014
  • /foto/4936/4936149m.jpg
    2014
  • /foto/4936/4936150m.jpg
    2014
  • /foto/5108/5108560m.jpg
    2014
  • /foto/5633/5633713m.jpg
    2015
  • /foto/5738/5738291m.jpg
    2015
  • /foto/5738/5738296m.jpg
    2015
  • /foto/6244/6244238m.jpg
    2016
  • /foto/6244/6244240m.jpg
    2016
  • /foto/6313/6313004m.jpg
    2016
  • /foto/6313/6313010m.jpg
    2016
  • /foto/9264/9264586m.jpg
    2017
  • /foto/6505/6505852m.jpg
    2017
  • /foto/6750/6750107m.jpg
    2017
  • /foto/9287/9287650m.jpg
    2021

anna nosol°

Poprzednie: Wieża ciśnień 2 Strona Główna Następne: Gospodarstwo rolno-hodowlane (d. niemiecki obóz pracy - filia KL Gross-Rosen)


maras | 2010-03-19 17:29:58
Szkoda, wielka szkoda!